Solucan Nedir, Faydaları Nelerdir?

Solucan Nedir, Faydaları Nelerdir?

Solucanlar, toprak altında veya nemli ortamlarda yaşayan, genellikle segmentli ve yumuşak vücutlu omurgasız canlılardır. En bilinen türü toprak solucanı (Lumbricus terrestris) olup, tarım topraklarında çok önemli ekolojik görevler üstlenir. Solucanlar özellikle organik maddenin parçalanması, toprağın havalanması ve verimliliğin artırılması gibi işlevleriyle tanınır.

a. Yer Solucanları

Yer solucanları ancak nemli koşullarda aktif olarak bulunabilirler. Çünkü bu canlılar salgıları için bol miktarda sıvı gereksinirler. Ayrıca hareketleri hidrostatik bir iskeletin kasılması ile sağlandığından suya gereksinim çok yüksektir. İlave olarak solunumu tüm vücut yüzeyi ile yaptıklarından solunum için nemli bir deri gereksinimi bulunmaktadır.

Aktif toprak işleyici özellikleri ile toprağın fiziksel özelliklerine etkileri vardır. Ayrıca toprağın kimyasal ve enzimatik özelliklerini de etkiledikleri saptanmıştır. Her türlü bitkisel artıklar, proteinli dokular ile beslenirler ise de ana besin kaynakları bitki artıkları özellikle yaprak dokusudur.

Gerçek yer solucanları iki ana gruba ayrılırlar. Birincisi toprak yüzeyindeki organik horizonda yaşayan ve çok az mineral madde yutan gruptur. İkinci grup ise esas olarak mineral toprakta yaşayanlar grubudur. Bu ikinci grubun üyeleri beslenme ve toprağı kazma sırasında önemli düzeyde mineral maddeyi sindirim sistemlerinden geçirirler. Yer solucanları bitki ve mineral maddeleri sindirim sistemlerine alarak öğütür. Ve yararlanmadıkları kısımları dışkı halinde toprağa bırakır. Yumurta şeklinde toprağa bırakılan bu dışkılar fiziksel ve kimyasal bakımından önemlidir.

Yapılan tahminlere göre yer solucanlarının sindirim sistemlerinden bir yıl içinde geçen ve tekrar toprağa bırakılan orjinal toprak miktarı 10-90 ton/ ha düzeyinde olabilmektedir. Yer solucanları tarım toprakları için büyük önem taşır. Açmış oldukları kanalların etrafı bu canlıların özel salgılarıyla kaplanmış olduğundan oldukça dayanıklı bir boşluk sistemi sağlanır. Bu şekilde pekiştirilmiş bu kanal çeperleri ayrıca yarayışlı N, P, K ve Ca bakımından zenginleşmektedir.

Bitki kökleri gelişmesi sırasında bu kanalları takip etmekte ve bu besin maddelerinden yararlanmaktadırlar. Bu canlıların sindirim sistemleri organik maddenin ayrışması için iki önemli enzim olan selülaz ve kitinazı içermektedir. Yer solucanları toprak oluşumunda da önemli rol oynamaktadırlar. Yapılan çalışmalara göre yer solucanları toprak strüktürünü ve fiziksel özelliklerini (porozite, su iletimi, havalanma ve su tutma kapasitesini) olumlu etkilemektedir.

Yer solucanlarının toprakta açtıkları kanallar küçümsenemeyecek kadar önemlidir. Yonca örtüsü altında çapları 1-6 mm arasında değişen 15.000.000 yakın kanal oluşturdukları ve bunun özellikle havalanma drenaj üzerine olumlu etki yaptığı Wyssozik tarafından bildirilmektedir.

b. Saksı Kurtları

Saksı kurtları 1-5 mm uzunlukta küçük beyaz Oligochaete canlılarıdır. Bu canlılar enzim salgılamadıklarından organik maddeyi ayrıştırma özelliğine sahip değillerdir. Besin olarak bakteri, protozoalar, polenler ve diğer toprak hayvanlarının artıklarını kullanırlar.

Saksı kurlarının nematotdan kaynaklanan parazit zararını önlediği belirlenmiştir. Mesela; nematod zararına uğrayan çilek bitkisinin ortamına enchytracid verilmesiyle zararı önlediği görülmüştür. Saksı kurtlarının diğer bir ekolojik rolleri yer solucanlarına benzer şekilde suya dayanıklı agregatlar oluşturmaları ve ayrıca toprak mikroflorasının aktivitesinin uyarılmasına etkide bulunmalarıdır (Haktanır ve Arcak, 1997).

Solucanların Görevleri Nelerdir?

1. Toprak Yapısını İyileştirirler

Solucanlar, toprağın içinde hareket ederken küçük tüneller açarlar. Bu tüneller sayesinde toprak:

• Daha iyi havalanır,

• Su tutma kapasitesi artar,

• Kökler daha kolay yayılır.

Bu özellikler, bitkilerin sağlıklı gelişmesi için oldukça önemlidir.

2. Organik Maddeleri Parçalayarak Toprağa Kazandırırlar

Solucanlar, ölü bitki artıkları, yapraklar ve organik gübre gibi materyalleri yer. Bu maddeleri sindirdikten sonra dışkı olarak toprağa bırakırlar. Bu dışkı:

• Zengin humus içerir,

• Bitkiler için hazır besin maddesi sağlar.

Bu süreç "doğal kompostlama" olarak da adlandırılabilir.

3. Toprakta Besin Döngüsünü Sağlarlar

Solucanların sindirim sisteminde bulunan bakteriler ve enzimler, organik maddeyi parçalayarak:

• Azot, fosfor, potasyum gibi elementleri serbest bırakır,

• Bitkilerin besin elementlerini daha kolay almasını sağlar.

4. Toprağın pH Dengesini Korurlar

Solucanlar, toprağın asidik ya da alkalin yapısını tamponlayarak doğal denge sağlar. Özellikle humuslu topraklarda pH daha dengeli olur.

5. Solucan Gübresi (Vermikompost) Üretirler

Solucanlar tarafından sindirilmiş organik maddeye solucan gübresi denir. Bu gübre:

• %100 organiktir,

• Toprağın mikrobiyal yapısını zenginleştirir,

• Bitki büyümesini hızlandırır ve hastalıklara karşı direnci artırır.

Bu gübre tarımda, saksı bitkilerinde ve seralarda yaygın şekilde kullanılır.

Özetle:

• Solucanlar doğanın doğal işçileri gibidir.

• Toprağı işler, havalandırır, besin üretir ve döngüyü sürdürürler.

• Tarımda verimliliği artırmak ve sağlıklı toprak yapısını korumak için vazgeçilmez canlılardır.