Erken Yanıklık Hastalığı Belirtileri, Nedenleri Ve Mücadele Yöntemleri

Erken Yanıklık Hastalığı

(Alternaria solani)

 

Bu hastalık, domates, patates, patlıcan gibi Solanaceae familyası bitkilerinde yaygın görülen, yaprak, gövde ve meyvelerde zarar oluşturan önemli bir fungal hastalıktır.

 

1. Belirtileri

Yapraklarda:

• Önce küçük, kahverengi, hedef tahtası (halka halka) şeklinde lekeler görülür.
• Lekeler birleşerek genişler, yapraklar sararır ve erken dökülür.
• Alt yapraklarda başlar, yukarıya doğru ilerler.

 

Gövde ve saplarda:

• Koyu kahverengi, bazen çökük lekeler.
• Fidelerde boğaz çürüklüğü benzeri zayıflama.

 

Meyvelerde:

• Kahverengi-siyah çökük lekeler, bazen halkalı yapı.
• Enfeksiyon genellikle sap ucundan başlar.

 

2. Gelişme Koşulları

1. Hastalık etmeni toprakta, bitki artıklarında ve tohum üzerinde spor halinde kışlar.
2. Yüksek nem (%85+) ve 20–30 °C sıcaklık hastalığı hızlandırır.
3. Yağmur, sulama suyu ve rüzgâr ile yayılır.

 

3. Mücadele Yöntemleri

Kültürel Önlemler

• En az 2–3 yıl ürün rotasyonu yapılmalı (özellikle Solanaceae dışı bitkiler ekilmeli).
• Hastalıklı bitki artıkları toplanıp imha edilmeli.
• Damla sulama tercih edilmeli, yaprak ıslatılmamalı.
• Sık dikimden kaçınılmalı, hava sirkülasyonu sağlanmalı.
• Dayanıklı çeşitler tercih edilmeli.

 

Kimyasal Mücadele

İlk ilaçlama: İlk yaprak lekeleri görülür görülmez.

Tekrar ilaçlama: Hastalık ve iklim durumuna göre 7–10 gün arayla.

 

Etkili etken maddeler (örnek):

1. Mancozeb
2. Klorotalonil
3. Azoksistrobin
4. Difenokonazol
5. Tebuconazole
6. Bakırlı preparatlar (özellikle organik üretimde)

 

💡 İlaç değişimi yapılmalı, aynı etken madde üst üste kullanılmamalı (fungus direnç geliştirebilir).

 

4. Önleme Stratejisi

• Ekim öncesi tohum ilaçlaması yapılmalı.
• Hasat sonrası tarla temizlenmeli, derin sürüm yapılmalı.
• Bitki stresini azaltmak için dengeli gübreleme (fazla azot hastalığı artırır) uygulanmalı.

 

1. Domates – Erken Yanıklık Hastalığı Takvimi

Ay	Yapılacak İşlemler	Açıklama
Şubat – Mart	Tohum seçimi ve ilaçlama	Sertifikalı ve hastalıksız tohum kullan, gerekiyorsa tohum ilaçlaması yap.
Nisan	Fide dönemi kontrolü	Fide yapraklarında ilk lekeler görülürse koruyucu fungisit (Mancozeb, Klorotalonil) uygula.
Mayıs	Dikim ve kültürel önlem	Sık dikimden kaçın, damla sulama kullan, alt yaprakları yerden 20–30 cm yükseklikte bırak.
Haziran	İlk ilaçlama	Alt yapraklarda halka şeklinde lekeler görülür görülmez ilaçlama başla. 7–10 günde bir tekrarla.
Temmuz	Düzenli ilaçlama	Mancozeb, Azoksistrobin veya Difenokonazol dönüşümlü kullan. İlaç değişimini unutma.
Ağustos	Yaprak temizliği	Aşırı hastalıklı yaprakları buda, tarladan uzaklaştır. İlaçlamaya devam et.
Eylül	Hasat sonrası temizlik	Bitki artıkları tarladan çıkar, derin sürüm yap.

 

2. Patates – Erken Yanıklık Hastalığı Takvimi

Ay	Yapılacak İşlemler	Açıklama
Ocak – Şubat	Tohumluk seçimi	Sertifikalı, sağlıklı patates tohumu kullan.
Mart	Ekim öncesi tohum ilaçlama	Fungisit ile (Mancozeb vb.) kaplama yap.
Nisan – Mayıs	Bitki çıkışı ve ilk kontrol	İlk yaprak lekelerinde ilaçlama başla.
Haziran	Düzenli ilaçlama	Klorotalonil, Azoksistrobin, Tebuconazole dönüşümlü kullan. 7–10 günde bir.
Temmuz	Kültürel önlem	Alt yaprak temizliği, dengeli gübreleme (azot fazlasından kaçın).
Ağustos	Hastalık takibi	İklim nemliyse ilaçlama aralıklarını kısalt (5–7 gün).
Eylül	Hasat sonrası temizlik	Bitki artıkları uzaklaştır, derin sürüm yap, tarlayı boş bırakma (rotasyon).

 

💡 Ek ipuçları:

• Aynı etken maddeyi 2’den fazla üst üste kullanma.
• Sulamayı sabah yap, yaprakların gece ıslak kalmamasını sağla.
• Domates ve patates aynı aileden olduğundan hastalık kolay bulaşır, aynı yıl aynı tarlada yetiştirme.